De verborgen pandemie: depressie en angst in Nederland – cijfers, oorzaken en oplossingen
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) leeft wereldwijd één op de zeven mensen met een psychische stoornis. Depressie en angst zijn de meest voorkomende. Samen kosten ze de wereldeconomie jaarlijks meer dan één biljoen dollar aan verloren productiviteit, ziekteverzuim en medische zorg. Ook in Nederland groeit de druk op de geestelijke gezondheidszorg. Nieuwe cijfers laten zien dat mentale klachten een structureel probleem zijn geworden, niet enkel een tijdelijk gevolg van de pandemie.
Hoe vaak komt depressie voor in Nederland?
Volgens het Trimbos-instituut heeft bijna 1 op de 5 Nederlanders ooit een depressie doorgemaakt. Op dit moment kampen meer dan 1 miljoen mensen met een depressieve stoornis, waarvan ongeveer tweederde vrouw is. Bij jongeren tussen 18 en 25 jaar zien onderzoekers zelfs een stijging van meer dan 50% in de laatste tien jaar.
De cijfers van het RIVM tonen dat depressie inmiddels de tweede oorzaak van langdurige arbeidsongeschiktheid is, na musculoskeletale aandoeningen. Het aandeel Nederlanders met een psychische aandoening (depressie, angst, bipolair, ADHD) bedraagt naar schatting 18–20% van de bevolking.
Belangrijkste oorzaken en risicofactoren
- Chronische stress – hoge werkdruk en financiële onzekerheid.
- Eenzaamheid – volgens CBS voelt bijna 40% van de volwassenen zich regelmatig eenzaam.
- Slaapgebrek en burn-out – meer dan 17% van de werkenden ervaart burn-outklachten.
- Sociale media en prestatiedruk bij jongeren.
- Genetische aanleg en hormonale schommelingen (vooral bij vrouwen).
De economische impact
Volgens berekeningen van de WHO kost depressie de wereldeconomie meer dan 1 biljoen dollar per jaar door ziekteverzuim, verminderde productiviteit en medische uitgaven. In Nederland schat het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de jaarlijkse kosten van psychische klachten op ongeveer € 3,2 miljard – waarvan een groot deel voortkomt uit langdurig ziekteverlof.
“Psychische aandoeningen vormen geen tijdelijk fenomeen, maar een structurele uitdaging voor volksgezondheid en economie.”
– Trimbos-instituut, 2025
Behandeling: van therapie tot medicatie
De eerste stap bij depressie of angst is meestal een combinatie van psychotherapie (zoals cognitieve gedragstherapie) en leefstijlaanpassing. Wanneer dit onvoldoende helpt, kunnen antidepressiva een belangrijke rol spelen.
| Geneesmiddel | Werkzame stof | Indicatie | Bijzonderheden |
|---|---|---|---|
| Wellbutrin | Bupropion | Depressie, seizoensgebonden stemmingsstoornis, rookstop | Stimulerend effect, verhoogt dopamine en noradrenaline, minder kans op gewichtstoename |
| Prozac | Fluoxetine | Depressie, angststoornissen, OCD | SSRI-klasse, verhoogt serotonineniveau, vaak eerste keuze bij langdurige behandeling |
Belangrijk: antidepressiva werken niet onmiddellijk – meestal pas na 2 tot 4 weken. Ze moeten steeds worden voorgeschreven en opgevolgd door een arts of psychiater.
Toegang tot zorg: waar loopt het mis?
Ondanks de hoge prevalentie ontvangt slechts een klein deel van de patiënten adequate behandeling. Uit data van de WHO blijkt dat slechts 9% van de mensen met depressie wereldwijd effectieve therapie krijgt, terwijl bij psychotische stoornissen meer dan 70% geen toegang heeft tot professionele hulp. In Nederland is de situatie beter, maar wachttijden in de GGZ lopen vaak op tot 3 tot 6 maanden.
Preventie en toekomstperspectief
De sleutel tot verbetering ligt in vroegtijdige detectie en preventieve ondersteuning. Werkplekken, scholen en huisartsenpraktijken spelen daarbij een cruciale rol. Digitale therapieën, e-healthprogramma’s en laagdrempelige apotheekbegeleiding kunnen helpen om klachten sneller op te vangen.
FAQ
Wanneer wordt Wellbutrin voorgeschreven?
Wellbutrin (bupropion) wordt gebruikt bij depressie en als hulpmiddel bij het stoppen met roken. Het werkt stimulerend en helpt bij vermoeidheid en concentratieproblemen.
Wat is het verschil tussen Prozac en Wellbutrin?
Prozac (fluoxetine) is een SSRI die serotonine verhoogt en vaak als eerste keuze wordt ingezet. Wellbutrin verhoogt dopamine en noradrenaline, en geeft doorgaans minder seksuele bijwerkingen.
Kan ik antidepressiva combineren met therapie?
Ja, de combinatie van medicatie en psychotherapie geeft de beste resultaten. Medicatie vermindert de klachten, terwijl therapie helpt de oorzaken aan te pakken.
Zijn antidepressiva verslavend?
Nee, maar ze moeten altijd geleidelijk worden afgebouwd onder medische begeleiding om onttrekkingsverschijnselen te vermijden.
Apotheker tip: Als je kampt met langdurige somberheid, prikkelbaarheid of slaapproblemen, praat dan met je huisarts of apotheker. Behandelingen met Prozac of Wellbutrin kunnen helpen, maar het juiste plan is altijd persoonlijk. Vroege hulp is de beste bescherming voor je mentale gezondheid.
